Wydawca treści
Historia lasów ziem piotrkowskich
Obszar obecnego zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Piotrków (ok. 98 tys. ha) był zajęty pod osadnictwo już w czasach powstania Państwa Polskiego.
Najstarsze osadnictwo obejmowało tereny w dolinach rzek Wolbórki i Luciąży. Powstały tam opola i kasztelanie w Wolborzu i Rozprzy.
Wokół tych terenów rozciągały się lasy pierwotne wchodzące w skład Puszczy Pilickiej położonej nad środkową Pilicą.
Zamieszkała ludność słowiańska należała do plemienia Łęczycan (Ziemia Łęczycka).
W miarę rozwoju osadnictwa lasy były wyrąbywane pod uprawy rolne oraz eksploatowane dla pozyskania drewna i innych bogactw leśnych (zwierzyna, zbieractwo, miód).
Podania mówią, że w kniejach żyły jeszcze niedźwiedzie, tury i bobry, lecz niedługo zostały całkowicie wytępione.
Osadnictwo nasiliło się w związku z powstaniem bogato uposażonych klasztorów Cystersów w Sulejowie (1176 r.) i Norbertanów w Witowie (1179 r.) oraz nadaniem kasztelanii wolborskiej na własność biskupów kujawskich (1136 r.), a także powstaniem grodu królewskiego i starostwa grodowego w Piotrkowie.
Dalszy rozwój osadnictwa i jednocześnie wylesienia na tym terenie nastąpiły w okresie kolonizacji (XIII-XIV w.) i przechodzenia na gospodarczy system prawa niemieckiego. Powstały wtedy w sąsiedztwie Piotrkowa wsie królewskie: Meszcze, Uszczyn, Wielka Wieś, Majków i Lubień, oraz szereg wsi w wolborskich dobrach biskupów: Polichno, Żarnowica, Koło.
W zachodniej części obszaru rozwijało się osadnictwo należące do średniej własności szlacheckiej, m.in. Rękoraj, Moszczenica, Byki, Rokszyce, Woźniki, Gomulin, Wroników, Laski, Wola Krzysztoporska i Bogdanów.
W tym okresie obszary te wchodziły w skład Księstwa Sieradzkiego a następnie, jako powiat piotrkowski, weszły w skład województwa sieradzkiego. W XV i XVI wieku zwiększyła się ilość i obszar folwarków szlacheckich, które zagospodarowały tereny dotychczas leśne.
Na obrzeżach tych jednostek osadniczych pozostawały niezasiedlone obszary w dalszym ciągu pokryte lasami a główne kompleksy leśne położone między Piotrkowem i Pilicą tworzyły obszar ponad 8 tys. ha.
Stanowiły one głównie lasy królewskie podlegające starostwu piotrkowskiemu (jako dobra stołowe) oraz częściowo należały do wolborskich dóbr biskupów kujawskich i stan ten utrzymał się do czasów rozbiorów.
W okresie odbywania się sejmów w Piotrkowie w XVI wieku często odwiedzali lasy piotrkowskie królowie z dynastii Jagiellonów, którzy urządzali tu łowy na zwierzynę i korzystali ze swoich dóbr królewskich.
W trudnych sytuacjach, na potrzeby odbudowy miasta po pożarach, królowie zezwalali poddanym na wolny wyrąb w lasach starościńskich (przywileje z 1576 i 1669 r.).
Po II rozbiorze Polski decyzją władz pruskich a następnie około 1820 r. decyzją władz carskiej Rosji dobra kościelne i klasztorne podlegały kasacie i zostały przejęte na własność rządów.
Przejęte lasy oraz dawne lasy królewskie weszły w skład tzw. ekonomii rządowej Piotrków i administracyjnie podlegały Nadleśnictwu (leśnictwu) Piotrków.
Począwszy od 1820r obszar regionu piotrkowskiego, podobnie jak całej guberni piotrkowskiej utworzonej w 1867r, podlegał przyspieszonemu uprzemysłowieniu.
W tym czasie na potrzeby budownictwa i energetyki powstających okręgów przemysłowych - głównie Łodzi - w ciągu 100 lat wyrąbano na tym terenie prawie połowę lasów istniejących jeszcze na początku XIX wieku. Były to przeważnie lasy średniej i drobnej własności szlacheckiej oraz nabywane od rządu, niektóre lasy poduchowne, które nie weszły w skład ekonomii rządowej Piotrków.
Stosunkowo najmniej ucierpiały lasy dużej własności ziemskiej (dobra ziemskie Ujazd) należące do rodziny hr. Ostrowskich w okolicy Tomaszowa Maz.
Część obszaru lasów rządowych po 1864 r. została włączona do utworzonych na tym terenie majoratów Witów (folwark Uszczyn i Koło) - na powierzchni ok. 900 ha, Wasiliewo (folwark Żywocin) - na powierzchni ok.300 ha a nieznaczna powierzchnia weszła w skład majoratu Łęczno.
Po 1919 r. majoraty uległy likwidacji a lasy wróciły do Skarbu Państwa.
Po odzyskaniu niepodległości nazwa "Nadleśnictwo Piotrków" została zachowana, lecz w 1923 r. część północno-wschodnia kompleksów leśnych została wydzielona i z tej części zostało utworzone nowe Nadleśnictwo Nagórzyce o powierzchni 4.582 ha.
Pozostała część powierzchni Nadleśnictwa Piotrków wynosiła 4.113 ha.
Lasy dawnego majoratu Łęczno i Ręczno, a także dawne lasy rządowe na tym terenie weszły w skład Nadleśnictwa Lubień.
W okresie okupacji lasy piotrkowskie były terenem działania oddziałów partyzanckich AK "Wicher", "Grom" i "Burza", które później weszły w skład większej jednostki - 25 partyzanckiego pułku piechoty AK.
Oddziały te dokonywały w ciągu 1943 i 1944 r. akcji m.in. na Moszczenicę, Meszcze, Brzozę, Bujny.
Brały udział w potyczkach w Gazomce, Barkowicach Mokrych, Lubiaszowie, w gajówce Korytnica.
Niektóre z tych miejsc są upamiętnione postawieniem pomników, kapliczek i krzyży, podobnie jak miejsca rozstrzelonych i męczeństwa ludności, w tym ludności żydowskiej (np. w lesie przy ul. Wolborskiej).
Znana jest też akcja oddziału GL "Małego Franka" na siedzibę Nadleśnictwa Meszcze oraz potyczka w lesie koło Polichna, upamiętniona pomnikiem Czynu Partyzanckiego w Polichnie.
Po 1945 roku Nadleśnictwo Piotrków zmieniło nazwę na Nadleśnictwo Meszcze. W tym też okresie Nadleśnictwo Meszcze i Nadleśnictwo Nagórzyce przejęły ok. 2.870 ha powierzchni lasów pomajątkowych, w związku z czym ich zasięg terytorialny rozszerzył się na tereny, gdzie dawniej nie było lasów państwowych (w kierunku zachodnim i północnym) a stopień lesistości był bardzo niski.
W latach 1970-1974 w Nadleśnictwie Nagórzyce wylesiono ok. 800 ha lasów nad Pilicą pod budowę Zbiornika Sulejowskiego.
W 1975 roku Nadleśnictwo Meszcze i Nagórzyce zostały połączone i otrzymały nazwę "Nadleśnictwo Piotrków".
Do tego Nadleśnictwa zostały też dołączone sąsiednie Nadleśnictwa: Łęczno i Lubień. Dawne nadleśnictwa wchodzące w skład nowego Nadleśnictwa Piotrków przyjęły nazwę obrębów leśnych.
W 1992 roku obręby leśne Łęczno i Lubień zostały wyłączone z Nadleśnictwa Piotrków i utworzyły Nadleśnictwo Łęczno.
Nadleśnictwo Piotrków w zmienionych granicach (po przejęciu dodatkowych gruntów) posiada powierzchnię 11.948 ha i znajduje się w utworzonym powiecie piotrkowskim (gm. Czarnocin, Wolbórz, Grabica, Moszczenica, Wola Krzysztoporska, miasto Piotrków Tryb. i część gm. Rozprza) oraz w nowym powiecie tomaszowskim (gm. Będków, Ujazd (część gm. Tomaszów Maz.(część) i m. Tomaszów Maz.)
Z dniem 31.12.2003 roku na mocy Zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 16.12.2003 roku, oraz na podstawie Zarządzenia Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi, Nadleśnictwa Łęczno i Piotrków zostały połączone tworząc obecne Nadleśnictwo Piotrków z siedzibą w Łęcznie.
opracował: inż. Henryk Filipek